Anayasa Mahkemesi, 10 Temmuz 2018 tarihinde AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından yayımlanan 1 Numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin çeşitli maddelerini iptal ettiği kararı, 30 Aralık 2023 tarihinde resmi olarak duyurdu.
Fişleme Maddesi
Anayasa Mahkemesi’nin kararı, özellikle fişlemeye imkan tanıyan 8’inci madde ve belediyelerin yetkilerinin Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na anayasaya aykırı bir şekilde devredilmesini içeren maddelerin iptalini kapsıyor. Bu iptaller, özel inşaat ve müteahhitlik şirketlerine kamu arazilerinin devrinin önüne geçiyor ve yetki devirlerinin sadece kanunla yapılabileceğini vurguluyor.
Sağlık gerekçesiyle toplanan kişisel verilerin işleme açılması
Anayasa Mahkemesi, sağlık hizmetleri alınırken kamu ve özel sağlık kurumlarına verilen kişisel bilgilerin işlenmesi ve bu bilgilerin Cumhurbaşkanlığı’na bildirilmesine imkan tanıyan 378. maddeyi iptal etti. Bianet‘in haberine göre, bu iptal, kişisel verilerin toplanması, işlenmesi, aktarılması ve bu verilere erişim sisteminin güvenliğinin Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile düzenlenemeyeceğini belirterek, yasak alan içinde kalındığını gerekçesiyle yapıldı.
Bakanlığa geniş yetkiler veren düzenleme de iptal edildi
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na, kamu arazileri üzerinde geniş yetkiler tanıyan düzenleme ile Bakanlık, aşağıdaki yetkilere sahip olmuştu:
• Kamu mülkiyetindeki araziler üzerine inşa edilecek yapılar, ulusal güvenlikle ilgili tesisler, askeri yasak alanlar, sivil savunma bölgeleri, özel güvenlik alanları, enerji ve telekomünikasyon tesisleri hakkında, başvuru tarihinden itibaren iki ay içinde ilgili kurumlarca lisans verilmemesi durumunda, doğrudan inşaat lisansı ve kullanım izni verme yetkisi.
• Orman ve mera alanları dışındaki kentsel ve kırsal alanlarda yapılacak iyileştirme, yenileme ve dönüşüm çalışmaları için kurallar ve yöntemler belirleme yetkisi.
• Cumhurbaşkanı tarafından belirlenen projeler dahilinde, kamuya ait kayıtlı ve kayıtsız arazilerin yanı sıra, rızaları alınarak özel mülkiyetteki arazilerin yeniden işlev kazandırılması ve geliştirilmesi için çeşitli ölçeklerde araştırma, haritalama, planlama, parselasyon planı, kamulaştırma, arazi ve arsa düzenlemesi yapma veya yaptırma ve onaylama yetkisi.
Ancak, Anayasa Mahkemesi, mülkiyet haklarına ilişkin bu düzenlemelerin Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile yapılamayacağına karar verdi.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın meslek odaları üzerindeki denetim yetkisi iptal edildi
Anayasa Mahkemesi, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na, 1 Sayılı Kararname ile verilen “mimarlık ve mühendislik meslek kuruluşlarına ilişkin mevzuatı hazırlama ve bunları denetleme” yetkisini iptal etti.
Kararda, meslek odalarının kanunla kurulan, tüzel kişiliğe sahip, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları olduğu vurgulandı. Anayasa’nın 135. maddesine atıfta bulunularak, meslek kuruluşlarının karar ve yönetim organlarının seçimle göreve gelmesi gerektiği ve sorumlu organlarının ancak yargı kararıyla görevden alınabileceği belirtilerek, bu kuruluşların özerkliğine işaret edildi.
Bu nedenle, söz konusu yetkilerin kanunla düzenlenmesi gerektiğine ve kararnamenin ilgili hükmünün iptaline karar verildi.
