Gözler asansör denetimlerinde: 'Özgür Özel'in talimatına uyulsun'

Gözler asansör denetimlerinde: ‘Özgür Özel’in talimatına uyulsun’

Bolu’da 78 kişinin hayatını kaybettiği yangından sonra asansör denetimleri de tartışma konusu oldu. Okullarda, hastanelerde, otellerde, sokak arasındaki apartman binalarında, kısacası hemen hemen her yapıda bulunan asansörler, günde onlarca kez pek çok kişi tarafından kullanılıyor. Medyaya da yansıdığı gibi asansör kazaları, ciddi yaralanmalar ya da ölümle de sonuçlanabiliyor. Peki asansörlerin denetimi nasıl ve kim tarafından yapılıyor?

Belediyelerin sorumluluğunda olan asansörlerin ruhsatlandırılması ve periyodik kontrollerinin yapılmasına dair yönetmelikte 2012 yılında değişiklik yapıldı ve böylece denetimler özel şirketlere de açıldı. CHP Genel Başkanı Özgür Özel, 31 Mayıs 2024’te yaptığı konuşmasında, asansör denetimlerinin özel şirketlere değil, makine mühendisleri odasına verilmesi için belediyelerine talimat verdiğini söyledi. Ancak Özel’in talimatına rağmen CHP’li Bursa’nın Nilüfer Belediyesi ve Kocaeli’nin İzmit Belediyesi asansör denetim işini 21 Ocak’ta yapılan protokolle özel şirkete verdi.

2’Sİ KAMU, 27’Sİ ÖZEL ŞİRKET

Türkiye’de asansörlerin ruhsatlandırılması ve periyodik kontrollerine ilişkin yönetmelik, 2012 yılında değiştirilerek özel şirketlere açıldı. Yönetmelikte bulunan ‘belediyelerin sorumluluğunda bulunan kontroller odalara yaptırılır’ ifadesi, ‘asansör denetimlerini belediyeler yapar ya da yetkili kuruluşlara yaptırır’ olarak değiştirildi. Asansör denetimlerini yapan Makine Mühendisleri Odası ve Türk Standartları Enstitüsü gibi 2 kamu kurumunun yanı sıra 27 özel şirket bulunuyor. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın Türk Akreditasyon Kurumu (TÜRKAK) tarafından asansör denetimlerini yapabilmeleri için yeterlilik belgesi alan kuruluşlar, belediyelerle anlaşma sağlayarak bütün ilçenin asansör denetimlerini 5 yıllığına üstleniyorlar.

Bakım sonrası asansörlere ‘kusursuz’, ‘hafif kusurlu’, ‘kusurlu’ ve ‘güvensiz’ olarak nitelenen yeşil, mavi, sarı ve kırmızı etiketler veriliyor. Asansör muayeneleri yapıldıktan sonra muayene bilgisi belediyelere ve Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın il müdürlüklerine iletiliyor.

‘CHP’Lİ BELEDİYE ÖZGÜR ÖZEL’İN TALİMATINA UYMADI’

TMMOB Makine Mühendisleri Odası Bursa Şube Başkanı Ahmet İhsan Taşkınsel, asansör denetim işinin kamusal bir hizmet olduğunu savunduklarını, bu nedenle özel şirketler yerine kendilerinin bu sorumluluğu üstlenebileceklerini söyledi. Taşkınsel, CHP Genel Başkanı Özgür Özel’in sözlerini hatırlatarak CHP’li Balıkesir, Burhaniye gibi belediyelerin asansör denetimlerinin kendilerinde olduğunu fakat CHP’li bazı belediyelerin denetim işini özel şirketlere verdiklerini belirtti. Taşkınsel, “Biz işimizi ciddiye alıyoruz. Kamu sağlığı güvenliği, bizim meslek odasının tanımına giriyor. Özgür Özel’in talimatı doğrultusunda CHP’li Balıkesir, Burhaniye belediyeleri denetimi bize verdi. Ama Nilüfer Belediyesi vermedi. Nilüfer ilçesinde 14 bin adet asansör var. Bu ilçedeki bütün asansörlerin bakımını bir şirket yapıyor. Özel şirketler, asansör denetleme işinden en az 40-45 milyon lira gelir elde ediyorlar” dedi.

ÖZGÜR ÖZEL: İLK VERDİĞİM TALİMAT

CHP Genel Başkanı Özgür Özel, 31 Mayıs 2024’te TMMOB 48’nci Genel Kurulu’nda yaptığı konuşmada, “Ben Genel Başkan olduğumda beni ilk ziyarete gelen odalardan bir tanesi Makina Mühendisleri Odasıydı. Onlar, AKP’nin, kendilerinin elinde olması gereken asansör denetim işini, şirketlere açmasının nasıl sorunlar yarattığını anlattılar. CHP’li belediyelerden yakındılar. İlk verdiğim talimat. CHP’li belediyelerin herhangi birinde makine mühendisleri dışında hiçbir yapıyla anlaşma yapılmaması” ifadelerini kullanmıştı. Özel’in sözlerine rağmen bazı belediyeler asansör denetim işini özel şirketlere vermeye devam etti.

Türkiye genelindeki asansörlerin yaklaşık yüzde 30’unun denetimleri Makine Mühendisleri Odası tarafından yapılıyor. Taşkınsel’in verdiği örneklere göre, Bursa merkezli Netas Mühendislik firması Aydın’ın Söke, Efeler Belediyeleri ve İzmir’in Dikili Belediyesi ile geçmiş yıllarda çalıştı. Son olarak 21 Ocak 2025 tarihinde Kocaeli’nin İzmit Belediyesi ve Bursa’nın Nilüfer Belediyesi bu firmayla beş yıllığına bir protokol imzaladı. CHP’li Osmangazi ilçesindeki asansörler Royalcert Mühendislik firması tarafından denetleniyor. Royalcert Mühendislik, Kartalkaya’da yanan Grand Kartal oteline belge veren firma aynı zamanda.

‘YEREL YÖNETİMLER, KAMUSAL SORUMLULUKLA DAVRANSINLAR’

TMMOB Makina Mühendisleri Odası Genel Başkanı Yunus Yener, 2012 yılında yapılan yönetmeliğe neden karşı çıktıklarını, “Biz burada denetimin piyasaya açılmasına, rekabet koşullarının bir parçası olmasına karşı çıktık. ‘Denetim, kamusal bir görevdir, merkezi bir görevlendirmeyle yapılması gerekir’ dedik. ‘Bunu Makine Mühendisleri Odası, TSE veya bakanlığın kurduğu yeni bir kuruluş mu yapar bilemeyiz ama kamusal nitelikten çıkmaması gerekir’ dedik” sözleriyle aktardı.

Asansör bakım ücreti, 5 katlı binalara kadar olan binalarda 2 bin 800 liradan başlayarak 4 bin liraya kadar çıkabiliyor. 10 ve 15 katlı binalarda asansör bakım ücreti buna oranla artıyor. Geçmişte yönetmelikteki açığı kullanan özel şirketler olduğunu aktaran Yener, “Kar elde etme amacıyla hareket eden kuruluşlar halkı soymaya çalıştılar. Odanın 150 liraya yaptığı kontrolleri 475 liraya kadar çıkan ücretlerle yapan şirketler oldu. Biz en fazla günde 5 asansör denetimi yapabiliyorken bazı firmalar 20 tane asansör denetlemiş. ‘Bu denetim değil, sadece makbuz kesme işidir’ dedik. İtiraz ettik. 2015 yılında yönetmelikte yapılan değişiklikle günlük asansör bakım sayısına sınırlama getirildi ve tavan-taban fiyatlar belirlendi. Günlük 5 asansör bakımıyla sınırlandı. Halkın cebinden milyonların çıkmasını önlemiş olduk” diye konuştu.

Makina Mühendisleri Odası olarak kamusal bir anlayışla asansör denetimini yaptıklarını aktaran Yener, yerel yönetimlere çağrıda bulunarak, şunları söyledi: “3 farklı ilde asansör denetimleri odalardan alınıp başka firmalara verildi. İstanbul’da mevcuttaki belediyelere bir belediye daha katıldı. Ankara’da son dönemde bir belediye geldi. Bunlar da belediyelerin tercihleri. Denetim, kamusal bir hizmettir. Tüm yerel yöneticilerimizi kamusal sorumlulukla davranmaya davet ediyorum. Halkın can ve mal güvenliğini sağlayacak şekilde davransınlar.”